Ανάπλαση της οδού Στουρνάρα / Θεσσαλονίκη

Οδός Στουρνάρα: η επιστροφή του Πάνα

Η περιοχή επιλέχθηκε γιατί αποτελεί μια άγνωστη πόλη μέσα στην πόλη, μια υποβαθμισμένη αστική νησίδα κατά μήκος των Τειχών αλλά και μια περιοχή που κρύβει απρόσμενες εκπλήξεις εάν την ανακαλύψεις και περιηγηθείς σε αυτή. Πρόκειται για μια περιοχή που μοιάζει να αποτυπώνει την ουσία, τον χαρακτήρα, τις αντιφάσεις και τη δυναμική αυτής της πόλης, στο σύνολό της: την αδιαφορία και την έκπληξη, την ασχήμια και την απρόσμενη ομορφιά, το σκληρό παρόν και το μνημειακό, ένδοξο παρελθόν, τη λήθη και τη μνήμη ταυτόχρονα, την ένταση του φυσικού τόπου που αντιστέκεται μέσα στην πυκνή τεχνητή μάζα.

Ολόκληρη η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται από συσσώρευση προβλημάτων και αντιθέσεων με κυρίαρχη τη συνύπαρξη σημαντικών μνημείων και ιστορικών ιχνών με την πυκνή δόμηση που είναι κυρίως χαμηλής ποιότητας και χωρίς εκσυγχρονισμό και συντήρηση. Η ύπαρξη των ιστορικών υπολειμμάτων, των τειχών και η προβληματική χρήση των αδόμητων οικοπέδων ως χώρων στάθμευσης ή σκουπιδότοπων, αποδιαρθρώνουν τον αστικό ιστό δημιουργώντας το συναίσθημα της αταξίας αλλά και των συνεχών εκπλήξεων.

Στο δυτικό τμήμα της επιλεγμένης περιοχής, σε μια ζώνη μεταξύ του μνημείου και του πυκνού αστικού χώρου, αναδύεται «ανενόχλητο» το φυσικό υπόστρωμα της πόλης και το φυσικό τοπίο αναπτύσσει τον πλούτο του. Μέσα σε αυτόν τον απρόσμενο και εντυπωσιακό φυσικό θύλακα, αναδύεται μια σημαντική ποικιλία φυτικών ειδών. Το ανατολικό τμήμα της επιλεγμένης περιοχής παρουσιάζει έντονα στοιχεία αποδιάρθρωσης και υποβάθμισης καθώς ο υπολειμματικός χώρος χρησιμοποιείται ως σκουπιδότοπος και χώρος στάθμευσης.

Η πρόταση, αντλώντας τις βασικές της αρχές από τα κρυμμένα αστικά πλεονεκτήματα της περιοχής, στοχεύει να επανασυντάξει το αποδιαρθρωμένο αστικό και κοινωνικό συντακτικό της, με τις λιγότερες δυνατές σχεδιαστικές επεμβάσεις. Οι επεμβάσεις στοχεύουν στην ανάδυση μιας εφικτής αστικής «Αρκαδία», στην επιστροφή σε έναν τόπο όπου οι άνθρωποι πάντα επιθυμούν να επιστρέφουν, οικείο, αρμονικό, ουσιαστικό, όπως η ίδια η ουσία της φύσης. Η πρόταση στοχεύει να διαχειριστεί και τα δύο επίπεδα αναφοράς της περιοχής: το τοπικό και την αστική γειτονιά, και το υπερτοπικό, καθώς η παρουσία του τείχους μπορεί να μετατρέψει την άγνωστη περιοχή σε τόπο αναφοράς για το σύνολο της πόλης.

Προτείνεται η επανασυγκρότηση της αστικής συνέχειας στο ανατολικό τμήμα της περιοχής με τη δημιουργίας μιας σειράς ‘αστικών περιβολιών’ που θα καλλιεργούν οι κάτοικοι της γειτονιάς. Αυτή η ισχυρά χρηστική αξιοποίηση του αστικού εδάφους μπορεί να δημιουργήσει ένα λειτουργικό ‘μέτωπο’ απέναντι στο κτισμένο των οικοδομών, οριοθετώντας και επαναπροσδιορίζοντας τον δρόμο με ένα διαφορετικό αλλά συγχρόνως οικείο τρόπο: των ιδιωτικών κήπων που αποτελούν την άμεση προέκταση της κατοικίας. Η δημιουργία των περιβολιών ως ‘συμμετοχικών κήπων’, όπου οι κάτοικοι θα μπορούν να καλλιεργούν από κοινού, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να λειτουργήσει ως στοιχείο επανασυνοχής μιας αστικής κοινότητας. Η συμμετοχή στην καλλιέργεια, συντήρηση και προστασία ενός κοινού χώρου μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο εκπαίδευσης των πολιτών στη συνειδητοποίηση του δημόσιου χώρου ως συλλογικού αγαθού.

Για τη δυτική περιοχή οργανώνεται ένας περίπατος με στάσεις, με όσο το δυνατόν λιγότερο ορατές επεμβάσεις, ενταγμένες στο υφιστάμενο φυσικό τοπίο.

Η ζώνη κατά μήκος των τειχών στις δύο υποπεριοχές διαμορφώνεται ως φυσικό πρανές αξιοποιώντας και ενισχύοντας την υφιστάμενη βλάστηση. Τα υλικά επίστρωσης και τα καθιστικά επιλέγονται και διαμορφώνονται ως προέκταση του φυσικού τοπίου.