Ανασχεδιασμός του Μνημειακού Άξονα της Αριστοτέλους / Θεσσαλονίκη

Αναζητώντας το χαμένο χρόνο

Το “πρόβλημα” των ιστορικών πόλεων είναι η ύπαρξη πολλαπλών επίπεδων ανάπτυξης, όπου το παλιό αποκαλύπτεται και αναιρεί τη δημιουργία του νέου, όπου τα επάλληλα επίπεδα συγκρούονται ή αλληλοαγνοούνται, καθώς διεκδικούν το καθένα για λογαριασμό του τον παρόντα ρεαλιστικό χρόνο και χώρο της ίδιας πόλης. Ίσως, η μεγαλύτερη δύναμη του “Μνημειακού Άξονα της Αριστοτέλους” με τη σημερινή ανολοκλήρωτη μορφή του και όλες τις ιστορικές και κοινωνικές φορτίσεις που προσέλαβε κατά το πέρασμα των χρόνων, να βρίσκεται ακριβώς σε αυτό: στο γεγονός ότι καταγράφει την πολυμορφία και την αμφισημία μιας πόλης “ενιαίας”, φτιαγμένης από τα ξεχωριστά και ανολοκλήρωτα κομμάτια της.

Μια νέα ερμηνεία για την σημερινή δυναμική του “Άξονα” μπορεί να βασιστεί στην πολυμορφία, την πολλαπλότητα και την έντονη στρωματογραφία του. Η προβληματική αυτή οδηγεί σε σχεδιαστικές επεμβάσεις που δίνουν έμφαση στη διαστρωμάτωση και τα επάλληλα επίπεδα της πόλης, έτσι ώστε να είναι αμφότερα αναγνώσιμα, να συνυπάρχουν και να συντελούν στην δημιουργία του σύγχρονου αστικού πλέγματος. Μια προβληματική που επιδιώκει να ενσωματώσει και να ξανακερδίσει αυτά τα ίδια ερείπια που “ευθύνονται” για τη μη ολοκλήρωση του “Μνημειακού 'Άξονα” και να τα αξιοποιήσει στην ενεργοποίηση του τόπου, ως σημείου όπου το παρελθόν διασταυρώνεται με το παρόν, για να αρχίσει να λειτουργεί η μνήμη, όχι εκείνη της ανάμνησης και της αναφοράς, η ουσιαστικά “αμνήμων” μνήμη, αλλά εκείνη της συνέχειας και της δημιουργίας.

Προτείναμε μια εκτεταμένη ερευνητική ανασκαφή κατά μήκος όλου του “Άξονα”, οργανωμένη και μακριά από την τακτική του “τυχαίου” και του “ατυχήματος” με την οποία συνήθως προχωρούν οι ανασκαφές μέσα σε πυκνοδομημένο αστικό ιστό. Τα αποτελέσματα της ανασκαφικής δραστηριότητας θα διαμορφώσουν την τελική εικόνα του χώρου, ανάλογα με τη σημασία των ευρημάτων, αλλά και ανάλογα με την ιστορική ή μορφολογική φόρτιση του “επάνω” επιπέδου της πόλης, η οποία θα καθορίσει τελικά την ανάδυση ή όχι του άλλου. Σε αυτήν τη λογική της ανάδειξης των “επάλληλων πόλεων”, χρησιμοποιείται ως σχεδιαστικό εργαλείο ο τετραγωνικός κάνναβος που διαμορφώνει τα διάφορα σημεία του “Άξονα” (πλατεία – πάρκο – περίπατος), καθώς είναι ευέλικτος και εύχρηστος και βασίζεται στην πραγματικότητα του αρχαιολογικού καννάβου.