Ανάπλαση Νέας Παραλίας / Θεσσαλονίκη

Η αναζήτηση μιας νέας αστικής ισορροπίας στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης

Η Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης είναι ένας γραμμικός τόπος με περιορισμένο σχετικά βάθος και μεγάλο μήκος, γεγονός που του προσδίδει με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του “μετώπου”, του λεπτού φλοιού, που απλώνεται πάνω στο δύσκολο και προκλητικό όριο μεταξύ στεριάς και θάλασσας, μεταξύ φυσικού και κατασκευασμένου τοπίου. Ο σχεδιασμός σε αυτό το όριο οφείλει να συνυπάρξει και να συνδιαλλαγεί με το υδάτινο στοιχείο, δηλαδή τη φύση στη πιο ασταθή μορφή της. Η όποια επέμβαση σε αυτό το φόντο, παίρνει το χρώμα του, υπάρχει γιατί υπάρχει αυτό, δεν μπορεί να το ανταγωνιστεί παρά να συνυπάρξει και να κερδίσει λίγη από την ακούραστη αίγλη του.

Για αυτούς τους λόγους, η βασική απόφαση της πρότασης ήταν να διατηρηθεί η χαρακτηριστική και αναγνωρίσιμη φυσιογνωμία του ενιαίου μετώπου προς τη θάλασσα, η συνέχεια και γραμμικότητα του τοπίου.

—

Γραμμική πορεία – Πράσινα δωμάτια και σημειακές επεμβάσεις

Για το μέτωπο της Νέας Παραλίας διακρίναμε δύο σημαντικά χαρακτηριστικά, τη γραμμική πορεία και τα πράσινα δωμάτια, τα οποία θα οριοθετούν τις βασικές επιλογές της πρότασης.

Η πορεία πάνω ακριβώς στο όριο μεταξύ στεριάς και θάλασσας, το πλακόστρωτο της παραλίας με τα χαρακτηριστικά της γραμμικότητας και της συνέχειας, το ανοικτό και μη διακοπτόμενο οπτικό πεδίο, η αίσθηση του απείρου λόγω της έντονης παρουσίας του νερού, η γραμμή του ορίζοντα μέσα στη θάλασσα, που άλλοτε διαγράφεται έντονη και καθαρή και άλλοτε χάνεται εντελώς, ενοποιώντας με εντυπωσιακά αποτελέσματα, τον ουρανό με τη θάλασσα.

Οι χώροι πρασίνου, με διάσπαρτες χρήσεις αναψυχής και μικρών αθλοπαιδιών, διαφοροποιούν αυτό το τμήμα από το κρηπίδωμα, προσφέροντας σκίαση, μαλακά δάπεδα, οπτική απομόνωση, εναλλαγές χώρων.

Το κρηπίδωμα

Η γραμμικότητα, το δυναμικό συνεχές, ο ανοικτός ορίζοντας, είναι τα σημαντικά πλεονεκτήματα της Νέας Παραλίας, που εντείνονται και ενισχύονται με τη διαμόρφωση του δαπέδου του κρηπιδώματος.

Το κρηπίδωμα της παραλίας είναι ιδανικός τόπος περιπάτου, χωρίς διακοπές και οχλήσεις. Ο ‘’περιπατητής’’ είναι εκτεθειμένος στο φως, στην ανοικτή προοπτική, σε μια συνεχή πορεία πάνω στο γοητευτικό όριο μεταξύ των αντίθετων: τη σταθερότητα του συμπαγούς κρηπιδώματος – την αστάθεια και διαύγεια του υγρού στοιχείου.

Το πλακόστρωτο της παραλίας, από το Λευκό Πύργο έως το Μέγαρο Μουσικής, αντιμετωπίζεται ενιαία και ισότιμα, χωρίς ιεραρχήσεις και αυξομειώσεις στο εύρος του. Ένα χυτό δάπεδο κατασκευάστηκε σε όλο το μήκος του μετώπου και σε όλο το πλάτος του όπου υπήρχε σκληρό δάπεδο. Το νέο δάπεδο διαφοροποιείται μόνο σε δύο σημεία: α. για να σημάνει τη χάραξη ποδηλατοδρόμου, β. στο σημείο της απόληξης του κρηπιδώματος στο νερό, όπου με τη χρήση του ξύλινου καταστρώματος από bangkirai επιχειρείται να τονιστεί το όριο ξηράς και θάλασσας.

Στην εσωτερική πλευρά του κρηπιδώματος, προσφέρεται η εναλλακτική δυνατότητα μιας σκιασμένης διαδρομής. Η διαδρομή αυτή με τα καθιστικά ανάμεσα στα δέντρα, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη τους θερινούς μήνες, κυρίως σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Η αλέα λειτουργεί ως ενδιάμεσο όριο-φίλτρο μεταξύ των δύο διακριτών τμημάτων του παραλιακού μετώπου: του πλακόστρωτου και της πράσινης ζώνης. Δημιουργεί μια διαφοροποιημένη σε ποιότητες διαδρομή, οριοθετείται από τα δέντρα και διαμορφώνει μια ενιαία εικόνα στη θέα του μετώπου από τη θάλασσα.

Ο κήπος του Αλέξανδρου

Ο χώρος που περιβάλλει σήμερα το άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου αποτελείται από την αξονική χάραξη Χ.Α.Ν.Θ. – Μ. Αλεξάνδρου και τρία μικρά πάρκα, ανομοιογενή στην οργάνωσή τους, με χλοοτάπητα και διάσπαρτα δέντρα, περίκλειστα με φυτικό φράκτη.

Προτείνεται η ομογενοποίηση των τριών πάρκων, η αφαίρεση του φυτικού φράκτη και η ενίσχυση των φυτεύσεων, κινήσεις που θα συνεισφέρουν στην οικειοποίηση του χώρου κυρίως κατά τις ηλιόλουστες μέρες και σε σχέση με την οπτική προς τη θάλασσα.

Γύρω από την κεντρική αξονική χάραξη που καταλήγει στο άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου κατασκευάζεται ενιαίο σκληρό δάπεδο και συνεπίπεδα τοποθετούνται 33 πίδακες νερού σε κάνναβο. Η χαμηλή ροή του νερού και ο συνεχής της ήχος δημιουργούν ευχάριστη ατμόσφαιρα. Αυτή η νέα διαμόρφωση του άξονα συνθέτει ένα εντυπωσιακό υπόβαθρο για το γλυπτό – σημείο αναφοράς του παραλιακού μετώπου.

Ο κήπος του Απογευματινού Ήλιου

Πρόκειται για έναν κεκλιμένο, τριγωνικής κάτοψης κήπο, που δημιουργείται μεταξύ του ξενοδοχείου Μακεδονία Παλλάς και της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρίας. Η κλίση, ξεκινώντας από το πλακόστρωτο, διαμορφώνεται με χώμα σαν φυσική μαλακή πλαγιά. Η άνοδος σε αυτήν γίνεται με διαδρομές από ομαλές ράμπες, κατά μήκος των οποίων συναντώνται καθιστικά, ως όγκοι που αναδύονται από το έδαφος. Οι πλευρές του λόφου προς τη λεωφόρο Μ. Αλεξάνδρου και το Μακεδονία Παλλάς, διαμορφώνονται ως κεκλιμένοι αναλλημματικοί τοίχοι από πετροκάλαθα. Στο όριο με το πλακόστρωτο τοποθετείται ένα μικρό αναψυκτήριο.

Η τεχνητή πλαγιά αποτελεί σημείο θέασης προς τη θάλασσα, το οποίο μπορεί να γίνει ιδιαίτερα αγαπητό και ζωντανό από την παρουσία του κόσμου κατά τις απογευματινές ώρες και το ηλιοβασίλεμα. Οπτικά, μειώνει και εντάσσει καλύτερα τον όγκο του ξενοδοχείου πάνω στο παραλιακό μέτωπο.

O κήπος της Άμμου

Στο σημερινό πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής διαμορφώνεται ο κήπος της Άμμου. Διατηρούνται οι χαράξεις στο τμήμα του πάρκου που είναι ήδη διαμορφωμένο, γίνονται νέες φυτεύσεις και στο υπόλοιπο του κήπου δημιουργούνται δύο γήπεδα τένις. Μια μεγάλη επιφάνεια άμμου προσφέρεται ως παιδότοπος και ένα αναψυκτήριο γίνεται σημείο στάσης. Το σημερινό πάρκο είναι κλειστό προς την πλευρά της παραλίας με φυτικό φράχτη από θάμνους, ο οποίος απομακρύνεται ώστε ο κήπος να ανοίξει προς τη θάλασσα και τον παραλιακό περίπατο.

O κήπος των Εποχών

Ο κήπος των Εποχών διαμορφώνεται ως ένα φυσικό λιβάδι “σπαρμένο” με την άγρια βλάστηση του ελληνικού τοπίου. Οι ιδιαιτερότητες του κλίματος και του ανάγλυφου δημιουργούν μια απίθανη ποικιλία βιοτόπων – αγριολούλουδα, ξερόφυτα, βότανα, σπάνια ενδημικά φυτά, αγνοημένα πλέον από τους κατοίκους των πόλεων. Ένας αστικός κήπος που μεταφέρει μέρος αυτής της μαγευτικής βλάστησης, επιχειρεί να αποκαταστήσει αυτή τη σχέση. Οι φυτεύσεις του κήπου, διάσπαρτες, χωρίς καμία εμπρόθετη χάραξη, αποτελούν ένα παλίμψηστο χρωμάτων και φυτικών συνδυασμών. Στην πλαγιά ενός κατασκευασμένου λόφου διαμορφώνεται ένα υπαίθριο αμφιθέατρο.

Η αίσθηση του εφήμερου και του μεταβλητού, ο κύκλος της βλάστησης ως κύκλος ζωής, γίνεται το ερμηνευτικό κλειδί για την κατανόηση αυτού του κήπου, που δε βασίζεται στο σχεδιασμό και τη σύνθεση, αλλά στις αισθήσεις.

O κήπος του Οδυσσέα Φωκά

Το σημερινό Πάρκο του Οδυσσέα Φωκά είναι ένας από τους πιο καλοδιατηρημένους χώρους πρασίνου στη Νέα Παραλία. Έτσι, ο χώρος διατηρείται με τη σημερινή του οργάνωση. Ωστόσο απομακρύνονται τα γήπεδα τένις που υπάρχουν, καθώς αυτά έχουν χωροθετηθεί στον κήπο της Άμμου, έτσι ώστε ο χώρος να παραμείνει αποκλειστικά ως παιδότοπος και να αποκτήσει μεγαλύτερη έκταση. Ένα διακοπτόμενο τοιχίο από πετροκάλαθα, του οποίου τα τμήματα ακολουθούν διαφορετικές χαράξεις, διαμορφώνεται προς την πλευρά του δρόμου και απομονώνει ακουστικά τον κήπο από το θόρυβο.

O κήπος της Μεσογείου

Το σημερινό πάρκο στη θέση αυτή έχει μερικά ενδιαφέροντα δέντρα. Η υπάρχουσα ψηλή φύτευση ενισχύεται και συμπληρώνεται με εσπεριδοειδή και αρωματικά φυτά της μεσογειακής χλωρίδας. Οι υπάρχουσες διαδρομές μέσα στον κήπο αντιμετωπίζονται ενιαία και διαστρώνονται με σταθεροποιημένο δάπεδο. Ο εξοπλισμός του κήπου συμπληρώνεται με τη διαμόρφωση καθιστικών. Εντάσσεται επίσης στον κήπο ένας χώρος ειδικός για τα κατοικίδια ζώα, που διαχωρίζεται με περιμετρικό χαμηλό στηθαίο και περσιδωτή περίφραξη. Στη διαδρομή που διασχίζει τους κήπους και στο σημείο όπου αυτή μπαίνει στον κήπο της Μεσογείου διαμορφώνεται ένα ημιϋπαίθριο μπαρ – αναψυκτήριο.

O κήπος των Γλυπτών

Απέναντι από το κτίριο του Λαογραφικού Μουσείου, στο χώρο που σήμερα υπάρχει χώρος στάθμευσης, δημιουργείται ο κήπος των Γλυπτών. Πρόκειται για ένα “πράσινο δωμάτιο τέχνης”, περίκλειστο, με τοίχο από τις τρεις του πλευρές και ανοικτό προς τη θάλασσα, που διαμορφώνεται για να φιλοξενεί μοντέρνα γλυπτά μεγάλου μεγέθους. Είναι ένας τόπος μέσα στην πόλη που επιχειρεί τη συνύπαρξη της τέχνης και του δημόσιου χώρου. Η τέχνη εκτίθεται αλλά και συμμετέχει στη διαμόρφωση ενός αστικού χώρου. Τα έργα τέχνης εντάσσονται στο δημόσιο χώρο, πατάνε στο έδαφός του, δεν είναι τοποθετημένα σε βάθρο, είναι πιο οικεία και προσιτά από ό,τι μέσα σε ένα μουσείο ή μια αίθουσα τέχνης.

Ο χώρος, αν και σχετικός με τη σύγχρονη τέχνη και φτιαγμένος με αυτήν, καταργεί τα προνόμια αλλά και τις αναστολές του μουσείου. Η τέχνη είναι παρούσα, ο επισκέπτης μπορεί να καθίσει πάνω της, να περπατήσει γύρω της, να την παρατηρήσει ή να την αγνοήσει, να συζητήσει ή να φάει μπροστά της, να την αγγίξει. Αλλά έτσι μπορεί και η ίδια να τον αγγίξει.

Στον κήπο διατηρούνται τα υπάρχοντα δέντρα, που είναι λεύκες, και προστίθενται νέα. Η διαμόρφωση του κήπου παίζει με τα έντονα contrast, τις πυκνές σκιές των ειδικά επιλεγμένων δέντρων, τις εναλλαγές της υφής των δαπέδων. Ο λευκός τοίχος αποτελεί φόντο ανάδειξης των γλυπτών και των σκιών που παράγουν. Η μεγάλη επιφάνεια νερού που προτείνεται δημιουργεί αντανακλάσεις.

O κήπος του Ήχου

Ο κήπος του Ήχου διαμορφώνεται ως ένα δάσος με υψίκορμα δέντρα, φυτεμένα πάνω σε τετραγωνικό κάνναβο σε μαλακό δάπεδο. Το στοιχισμένο “δάσος” του κήπου, δεν αποκόπτει την οπτική επαφή με τη θάλασσα. Σε δύο σημεία μέσα στον κήπο υπάρχουν δύο πέργκολες με ξύλινο δάπεδο περιμετρικά. Γύρω από τις πέργκολες έχουν φυτευτεί αναρριχητικά φυτά, που σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, θα τις καλύψουν. Ο κήπος οριοθετείται από ένα κανάλι νερού που κατασκευάστηκε παράλληλα με το όριο της θάλασσας. Το νερό είναι τρεχούμενο, ανανεώνεται συνεχώς και κατά μήκος του φυτεύτηκαν καλάμια τα οποία, με το φύσημα του αέρα, παράγουν το χαρακτηριστικό τους ήχο. Η συνέχεια της διαδρομής που διασχίζει όλους τους κήπους τέμνει το κανάλι του νερού. Στο τμήμα της διαδρομής που διασχίζει τον κήπο τοποθετήθηκαν παιχνίδια σχετικά με τον ήχο.

O κήπος των Ρόδων

Διαμορφωμένος ως ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο γύρω από όλα τα θέματα του κόσμου των καλλωπιστικών φυτών, της βλάστησης, του κύκλου της ζωής, της προστασίας και συνετής διαχείρισης της φύσης, αποτελεί τον ιδανικό τόπο σχολικών επισκέψεων. Στο εσωτερικό του υπάρχει παιδότοπος με ειδικά παιχνίδια και για Α.Μ.Ε.Α., ένα αναψυκτήριο, καθώς και χώροι εξυπηρέτησης για το κοινό. Κήπος που συνδυάζει την εσωστρέφεια με την περίκλειστη διαφάνεια της ξύλινης περιμετρικής κατασκευής.

O κήπος της Μνήμης

Πράγματι, η θάλασσα “παφλάζει” ενάντια στους αυλότοιχους των εξοχικών κατοικιών και, σε μερικά μέρη, ίσα πάνω τους. Η παραπάνω περιγραφή του Άγγλου στρατιωτικού Day σκιαγραφεί την εικόνα που για ογδόντα περίπου χρόνια είχε η ανατολική πλευρά της παραλίας. Στο σημείο αυτό της Νέας Παραλίας, κάνουμε μια αναφορά στην ξεχασμένη αυτή εικόνα της πόλης, μια αναφορά στο παλιό όριο πόλης και θάλασσας, δημιουργώντας ένα άνοιγμα του παραλιακού μετώπου προς το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας. Ο κήπος της Μνήμης είναι ουσιαστικά ένας κενός χώρος, μια “ρωγμή” στο παρελθόν της πόλης. Με τη φύτευση δύο συστοιχιών δέντρων που ακολουθούν τις πλευρές του οικοπέδου του διατηρητέου κτιρίου και το ενιαίο σκληρό δάπεδο με τα στοιχισμένα παρτέρια, εντείνεται η αίσθηση της προοπτικής. Η πυκνή φύτευση με ψηλά δέντρα στους εκατέρωθεν ανοικτούς χώρους, τονίζει την αίσθηση του ανοίγματος και της “ρωγμής”.

Η σύνθεση του κήπου ανακαλεί, σε ένα δεύτερο επίπεδο αναφοράς, τις λεπτές αποχρώσεις της μνήμης, που δεν συντίθεται μόνο από εικόνες, αλλά είναι ένα πλέγμα ποικίλων αισθήσεων, ευωδιών, ήχων. Τα παρτέρια του κήπου της Μνήμης που φυτεύονται με αρωματικά φυτά και βότανα (ρίγανη, θυμάρι, μέντα, δενδρολίβανο, μαντζουράνα), ανακαλούν τις μυρωδιές του παρελθόντος, και συμπαρασύρουν συνειρμικά οικείες εικόνες από τα τοπία που χάθηκαν.

O κήπος του Νερού

Ο συγκεκριμένος κήπος αποτελεί ένα χώρο όπου το νερό είναι το κυρίαρχο στοιχείο που οργανώνει και συνθέτει τη συνολική του ατμόσφαιρα. Ο κήπος είναι υποβαθμισμένος κατά 80 εκ. από τον υπόλοιπο χώρο. Μια ξύλινη πέργκολα κατασκευάστηκε σε όλο το μήκος του κήπου, έτσι ώστε να στεγάζει και τα δύο επίπεδα, δημιουργώντας παράλληλα ένα χώρο που προσφέρεται για υπαίθριες εκθέσεις. Μια μεγάλη επιμήκης επιφάνεια νερού κατασκευάστηκε στην πλευρά του κήπου με το μεγαλύτερο εύρος και φυτεύτηκε με υδρόφιλα φυτά (νούφαρα και καλαμιές). Διαμορφώθηκε επίσης ένα τοίχος στον οποίο το νερό κυλάει και πέφτει με ένταση, ενισχύοντας έτσι και ηχητικά την παρουσία του. Στο κέντρο του κήπου υπάρχει ένα αναψυκτήριο, ενώ στην άλλη του μεριά κατασκευάστηκε μια πίστα skateboard. Στην τριγωνική απόληξη του κήπου του Νερού το έδαφος διαμορφώθηκε με χαλαρές κυματοειδείς πτυχώσεις που σβήνουν μέσα στην επιφάνεια του νερού και φυτεύτηκε με γρασίδι. Η παρουσία του νερού κάνει τον κήπο αυτό ευχάριστο και δροσερό, ιδιαίτερα τις ζεστές ημέρες.

O κήπος της Μουσικής

Στον τριγωνικό χώρο που γειτνιάζει με το Μέγαρο Μουσικής διαμορφώθηκε ο κήπος της Μουσικής. Ο κήπος φυτεύτηκε με δέντρα σε κάνναβο, πάνω σε σκληρό δάπεδο, αφήνοντας ένα τριγωνικό “ξέφωτο”. Στο κέντρο του κήπου τοποθετήθηκαν τρεις μεγάλες ξύλινες εξέδρες. Ο χώρος προσφέρεται για υπαίθριες, μικρές, μουσικές εκδηλώσεις. Οι χαράξεις οριοθέτησης του κήπου της Μουσικής παίρνουν υπόψη τους τη στροφή του παραλιακού μετώπου στο σημείο αυτό και την άμεση επαφή του με τον αστικό ιστό, δίνοντας το έναυσμα νέων συνθετικών χαράξεων για το σχεδιασμό του περιβάλλοντος χώρου του Μεγάρου και τη συνέχεια του θαλάσσιου μετώπου.